Aisea e lanumeamata ai fagu pia?

O le tala faasolopito o pia e matua umi lava. O le pia muamua na aliali mai pe tusa o le 3000 TLM. Na gaosia e le au Semi i Peresia. I lena taimi, e leai se fomu o le pia, sei vagana ai fagu. E fa'apea fo'i ma le fa'aauauina pea o le tala fa'asolopito, i le ogatotonu o le 19 senituri, na amata fa'atau atu ai pia i fagu tioata.
Mai lava i le amataga, e manatu tagata i lalo o le mafaufau o le tioata e lanu meamata - tioata uma. Mo se faʻataʻitaʻiga, o fagu vaitusi, fagu paʻu, ma e oʻo lava i faʻamalama e lanu meamata uma, ma, ioe, fagu pia.
Talu ai ona o le faagasologa muamua o le gaosiga o tioata e le o matua, sa faigata ona aveese mea leaga e pei o ion ferrous i mea mata, o le tele o tioata i lena taimi sa lanu meamata.
Ioe, o taimi o loʻo faʻaauau pea ona atiaʻe, ma ua faʻaleleia atili le gaosiga o tioata. A mafai loa ona aveese atoatoa mea leaga i totonu o le ipu malamalama, e lanumeamata pea le fagu pia. Aisea? E mafua ona o le faʻagasologa o le aveeseina atoa o mea leaga e taugata tele, ma o sea mea faʻapipiʻi tele e pei o se fagu pia e mautinoa lava e le aoga le tau tele. Ae o le mea e sili ona taua, o fagu lanu meamata ua maua e tuai ai le pia pia.
E lelei lena, o lea i le faaiuga o le 19 seneturi, e ui lava na mafai ona fai tioata manino e aunoa ma ni mea leaga, ae o loʻo faʻapitoa pea tagata i fagu tioata lanu meamata mo pia.
Ae ui i lea, o le auala i le faʻafefeina o le fagu lanu meamata e foliga mai e le matua lamolemole. O le pia e sili atu le "fefe" i le malamalama. O le umi o le susulu o le la o le a taʻitaʻia ai le faʻafuaseʻi o le faʻaogaina o le faʻaogaina o le oona oona i le pia, oxalone, ma faʻavaveina ai le fausiaina o le riboflavin. O le a le Riboflavin? E tali atu i se isi mea e ta'ua o le “isoalpha acid” e fai ai se mea e le afaina ae e manogi oona.
O lona uiga, o le pia e faigofie ona manogi ma tofo pe a faʻaalia i le susulu o le la.
Ona o lenei mea, i le 1930s, o le fagu lanumeamata sa i ai se tauva - o le fagu lanu enaena. Mai lea taimi i lea taimi, na iloa ai e se tasi o le faʻaaogaina o fagu lanu enaena e faʻapipiʻi ai le uaina e le gata e faʻatuai ai le tofo o le pia nai lo fagu lanu meamata, ae faʻapea foi ona poloka lelei le susulu o le la, ina ia sili atu le lelei o le pia i totonu o le fagu i le lelei ma le tofo. Mulimuli ane, na faasolosolo malie ona faateleina fagu enaena.